- Producent: Uniwersytet Śląski
- Kategoria: E-booki
- ISBN: 9788380128910
- Autor: Wojciech Organiściak
- Wydawnictwo: Uniwersytet Śląski
- Ilość stron: 594
- Rok wydania: 2016
Polski pijar Wincenty Skrzetuski, żyjący w latach 1745-1791, był uznanym historykiem, prawnikiem, pisarzem politycznym, nauczycielem, a także tłumaczem doby stanisławowskiej. Do jego ważniejszych dzieł należy zaliczyć "Mowy o głowniejszych materiach politycznych" i historie Szwecji i starożytnej Grecji.
W swoich pracach Skrzetuski nieraz nawiązywał do zagadnień moralno-etycznych, stawiając sobie za cel wychowanie korzystnego obywatela łączącego w sobie światopogląd chrześcijański, idee humanitarne, oświeceniowe, nowożytne koncepcje prawnonaturale i etykę opartą na podstawach racjonalnych.
Skrzetuski pozostawał pod silnym wpływem republikańskiej ideologii Mably’ego i Rousseau, a także innych myślicieli oświeceniowych z Monteskiuszem i Beccarią na czele. Najważniejszym dziełem Skrzetuskiego, wydanym w latach 1782-1784, było "Prawo polityczne narodu polskiego".
Pijar spopularyzował w nim obraz ustroju i prawa Rzeczypospolitej obowiązujący przed Sejmem Czteroletnim, propagując konieczność dalszych reform politycznych, społecznych i ekonomicznych w państwie szlacheckim.
Swoją pracę Skrzetuski oparł częściowo na erudycyjnym dziele Gotfryda Lengnicha "Ius publicum Regni Poloniae", które uzupełnił o nowe rozwiązania ustrojowe wprowadzone w Rzeczypospolitej po 1764 roku.
Dokonana w przedmiotowej rozprawie analiza "Prawa politycznego narodu polskiego" zezwala na stwierdzenie, że było to mocne kompendium wiedzy o ustroju Rzeczypospolitej szlacheckiej, mające miejscami atrybuty traktatu politycznego.
W swoim stosowanym w szkołach podległych Komisji Edukacji Narodowej podręczniku Skrzetuski zaprezentował duże spektrum zagadnień odnoszących się równocześnie do ustroju politycznego, społecznego oraz gospodarczego, jak i ustroju sądów.
Podobnie jak dla Monteskiusza, dla polskiego pijara prawo polityczne było tą gałęzią prawa, która regulowała system rządów. Według Skrzetuskiego, na prawo polityczne składały się: sposób sprawowania władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, obrady publiczne oraz prawa i obowiązki wszystkich stanów, funkcjonowanie najróżniejszych organów i urzędów, religia, skarb, wojsko, handel, ludność oraz traktaty i umowy z obcymi państwami.
Przeprowadzona w rozprawie analiza "Prawa politycznego narodu polskiego" zezwala na stwierdzenie, iż pijar prezentował własne oceny i postulaty reform, które niejednokrotnie były kontynuacją głosów i myśli poprzedzających go pisarzy politycznych na czele ze Stanisławem Konarskim.
Analiza poglądów Skrzetuskiego pozwala przyznać mu poczesne miejsce wśród polskich pisarzy politycznych doby stanisławowskiej, nad wyraz tych wytwarzających przed Sejmem Wielkim ‒ propagatorów, a choćby projektodawców niektórych reform.
