- Producent: IPN
- Kategoria: Historia
- ISBN: 9788380989351
- Oprawa: broszurowa
- Autor: Adam Dziurok, Bogusław Tracz
- Wydawnictwo: Instytut Pamięci Narodowej
- Ilość stron: 256
- Rok wydania: 2020
Monografia przygotowywana w związku sześćdziesiątą rocznicą wystąpienia wiernych w Gliwicach w obronie krzyża przy kościele franciszkanów.W piątek 24 czerwca 1960 r. Doszło w Gliwicach do wystąpień wiernych w obronie usuwanego krzyża przy kościele franciszkanów.
W wyniku interwencji sił milicyjnych rozproszono tłum, a 37 protestujących zatrzymano. Gliwicki protest, w którym wzięło udział ok. Tysiąca osób, był najliczniejszym wystąpieniem przeciwko władzom PRL na terenie województwa katowickiego między Październikiem 1956 r.
a Marcem 1968 r. Książka składa się stanowczo z dwóch części o nieco odmiennym charakterze: opisowej i dokumentacyjnej. Część narracyjną otwiera rozdział zatytułowany Konteksty, w którym scharakteryzowano politykę władz partyjno-państwowych wobec Kościoła katolickiego w skali ogólnopolskiej oraz na poziomie województwa katowickiego na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w., a także przedstawiono kwestie społeczne, gospodarcze i wyznaniowe Gliwic, które pozwalają zrozumieć specyfikę funkcjonowania społeczności parafii franciszkańskiej w dzielnicy hutniczej.
Druga część pracy przedstawia starania zakonników i parafian o nową świątynię, kontrowersje związane z postawieniem krzyża i przebieg zajść podczas akcji jego usuwania. W trzecim rozdziale przedstawiono represyjne działania wobec uczestników protestu, konsekwencje tych zajść i późniejsze zabiegi o nową świątynię.
W aneksie źródłowym zaprezentowano zarówno dokumenty o rozmaitym charakterze (listy parafian, sentencja wyroku, homilia), jak i relacje świadków albo krewnych uczestników zajść. Materiały te uszeregowano według kolejności opisywanych w nich wydarzeń (a nie daty wytworzenia), dzięki czemu tworzą one w miarę spójną opowieść na temat gliwickiego protestu.
Autorzy mają nadzieję, że książka, opublikowana w sześćdziesiątą rocznicę wydarzeń, przywoła wspomnienia i stanie się impulsem do dalszych poszukiwań tworzyw (w tym fotografii) dotyczących tzw. Zajść gliwickich.
Liczą także, iż znajdą się kolejni świadkowie tych wydarzeń i nowe dokumenty, które pozwolą uzupełnić przedstawiony Państwu materiał.
