Teksty zgromadzone w tej publikacji poświęcone są właśnie wolności, a mocno kwestii istnienia i odzwierciedlenia w narracji korelacji pomiędzy warunkami zewnętrznymi (swobodą działania albo jej ograniczeniami) a systemem wartości historyka, w danych warunkach prowadzącego działalność naukową i publikującego jej wyniki. W jakim stopniu wolność lub zniewolenie determinują wierność własnym poglądom$567 Jak badacze przeszłości odnosili się do narzucanych im ograniczeń dotyczących rzetelnego prowadzenia badań i publikowania ich wyników$568 Na ile sami takie ograniczenia narzucali sobie albo innym$569 W jaki sposób deklarowane wartości przekładały się na zróżnicowane postawy polityczne, od lojalistycznych po nonkonformistyczne$570 Jak w konstruowanych narracjach odzwierciedlał się patriotyzm badaczy przeszłości, w kontekście niełatwych dziejów regionu zasługujący na szczególną uwagę$571 Jak odnoszono się do prób instrumentalizacji historii$572 Te zagadnienia, immanentnie związane z rozwojem historiografii narodów i państw Europy Środkowej, zyskują w prezentowanym zbiorze dodatkowy atut w postaci zestawienia wypowiedzi autorów polskich i ukraińskich. Niezwykle silnie powiązane, obfitujące w tematy niełatwe i wymagające pogłębionej, rzetelnej refleksji dzieje obu narodów stanowią niewątpliwie wspaniały grunt dla rozważań nad funkcjonowaniem badaczy przeszłości między wolnością a zniewoleniem.